Kvržica u zglobu šake: što je ganglion i trebamo li se zabrinuti

Ganglion ili higrom je cista koja se sastoji od glatke fibrozne ovojnice i šupljine ispunjene bistrom želatinoznom tekućinom. Ganglioni čine oko 60% svih kroničnih oteklina mekih tkiva šake. Obično se nalazi kao pojedinačna tvorba na vanjskoj strani zapešća ili na dorzumu stopala. Najčešće se javlja kod odraslih osoba u dobi između 20 i 50 godina, a tri puta češće kod žena.

Ovojnica je obično tankom peteljkom povezana s ovojnicom nekog od brojnih malih zglobova zapešća ili tetivom mišića koja tuda prolazi. Tekućina koja ispunjava cistu po sastavu je jednaka sinovijalnoj tekućini koja normalno u vrlo tankom sloju oblaže ovojnice zglobova i tetiva te omogućuje glatke pokrete.

Uzroci nastanka

Pretpostavlja se da nastaju kao posljedica prenaprezanja zbog ponavljajućih pokreta prstiju ili šake. S vremenom kronična manja oštećenja mekih tkiva uzrokovana dugotrajnim iskrivljenim položajem šake, ponavljajućim pokretima uz primjenu sile, vibracijama ili ekstremnim položajima, nadvladaju sposobnost samoobnavljanja i regeneracije tetiva, sluznih vreća, hrskavica i mišića. Govorimo o sindromima prenaprezanja koji su česti kod radno aktivne populacije kao posljedica radnog procesa, ali i profesionalnih i rekreativnih sportaša.

Postavljanje dijagnoze: što sve treba isključiti

Pri postavljanju dijagnoze važno je prvo isključiti akutnu traumu, odnosno oteklinu nastalu kao posljedicu ozljede, krvarenja, loma ili iščašenja. Za razliku od traume, ganglionska cista je obično bezbolna i spontano raste kroz dulji period. Najčešće ne remeti funkciju šake. Bol se može javiti kod pritiska na živac u blizini.

U sindrome prenaprezanja ubrajamo još i tenosinovitise tetiva mišića šake te kompresivna oštećenja živaca pri prolasku kroz kanale na šaci. Može se javiti upala tetiva bilo kojeg prsta, iako je na šaci najčešća upala tetiva pri korijenu palca. Očituje se oštrim bolovima u zapešću i palcu, pogotovo uz pokrete zavrtanja i cijeđenja, pa je nekad to bila bolest pralja. Upale tetiva mišića koji zatvaraju šaku (fleksori prstiju) uzrokuju zadebljanje i čvoriće unutar tetive i ometaju glatko klizanje tetive pri savijanju prsta. Prst se zna zakočiti te potom naglo otkočiti uz škljocaj. Tenosinovitisi su češći u dijabetičara i pacijenata koji boluju od reumatoidnog artritisa.

Kod reumatoidnog artritisa javljaju se ciste koje mogu podsjećati na ganglionske ciste, ali se, osim po konzistenciji, razlikuju i po smještaju. Nalaze se pri vrhu prstiju, uz završni članak prsta i tetivu koja tuda prolazi.

Degenerativne promjene kostiju i zglobova šake u starijoj životnoj dobi očituju se deformacijama i narušenom funkcijom šake.

Giht, kao jedna od najčešćih metaboličkih bolesti, očituje se bolnim, crvenim, otečenim zglobovima palca stopala, lakta, koljena ili zglobova šake. Nastaje kao posljedica odlaganja u zglobove viška mokraćne kiseline iz krvi, što se može pratiti laboratorijskim pretragama.

Iako rijetke, zloćudne novotvorine kosti i mekih tkiva također treba isključiti prije postavljanja dijagnoze gangliona.

Praćenje i liječenje

Jednom kada se postavi točna dijagnoza, ganglion se može samo pratiti. Ako ne ometa funkciju i ne uzrokuje bol, nije potrebno liječenje. U suprotnom, može se pokušati kratkom imobilizacijom šake ili stopala te izbjegavanjem ponavljajućih pokreta.

Ponekad se ganglion spontano smanji i povuče. Kod većih gangliona obično se pokuša aspiracija iglom. Tekući sadržaj ciste se izvuče iglom, a u šupljinu se ubrizga lijek na bazi kortikosteroida s ciljem da smiri kronični podražaj i upalu. Veći ganglioni uklanjaju se kirurški, manjim endoskopskim zahvatom ili klasičnim kirurškim otvorenim rezom. Nakon toga je potrebno mirovanje, a oko 10% gangliona javlja se ponovo na istom mjestu.