Razumijevanje amiloidoze: koja je prognoza za pacijenta najbolja?

Amiloidoza je poremećaj uzrokovan odlaganjem izmijenjenih bjelančevinastih vlakana unutar ili izvan stanice, koji remete normalnu funkciju tkiva u koje se odlažu. Može se podijeliti na primarnu sistemsku, onu povezanu s multiplim mijelomom (zloćudna bolest koštane srži, rak plazma stanica) te sekundarnu amiloidozu povezanu s kroničnom upalom ili infekcijom.

Amiloidni filamenti su po sastavu bjelančevine koje se razlikuju po veličini i funkciji, ovisno o slijedu aminokiselina od kojih su građeni. Opisane su 23 različite vrste filamenata. Amiloid se može taložiti lokalno u stanici u kojoj nastaje ili sistemno.

Amiloidni depoziti i niz bolesti

Klinički se amiloidoza prezentira nizom bolesti, ovisno o tkivu koje je zahvaćeno i tipu bjelančevine od koje se amiloidni depoziti sastoje. U nizu kroničnih upalnih stanja (reumatoidni artritis, juvenilni idiopatski artritis, ankilozirajući spondilitis, psorijatični artritis, ali i Crohnova bolest) mogu se naći amiloidni depoziti građeni od izmijenjene jedne vrste proteina koji se normalno proizvodi u fazi akutne upale pod utjecajem medijatora upale te cirkulira po tijelu. Isti protein rjeđe se nalazi uz karcinom bubrega, pluća i gastrointestinalnog sustava.

Uz multipli mijelom i primarnu amiloidozu čest je nalaz izmijenjenog jednog od bjelančevinastih lanaca imunoglobulina. Pogrešna sinteza imunoglobulina događa se u plazma stanicama, vrsti limfocita zaduženih za proizvodnju protutijela. Umjesto specifičnih protutijela usmjerenih određenom antigenu, jedan klon plazma stanica počinje nekontrolirano proizvoditi veliku količinu identičnog lanca bjelančevina, koji mogu tvoriti depozite u organima. Klinička slika, kao i prognoza, ovisi o zahvaćenom organu i stupnju narušene funkcije. Najčešće zahvaćeni organi su bubrezi, srce, gastrointestinalni trakt, periferni živci i jetra.

Simptomi

Simptomi uključuju:

• gubitak tjelesne težine i slabost, periferne edeme kod oštećenja bubrega, te
• nesvjestice i hipotenziju (niski krvni tlak), zaduhu i palpitacije uz zatajenje srca.

Simptomi periferne neuropatije u vidu trnaca, poremećaja osjeta ili slabosti, obično su više izraženi na donjim ekstremitetima u odnosu na gornje. 

Depoziti unutar koronarnih arterija mogu imitirati anginu pektoris. Depoziti u malim krvnim žilama kože očituju se točkastim krvarenjem u koži.

Prognoza

Najlošiju prognozu imaju pacijenti sa zahvaćenim srcem, a najbolju oni s izoliranom perifernom neuropatijom i urednom bubrežnom funkcijom.

Zanimljivo je da su pluća često zahvaćena kao jedini organ u formi lokalizirane amiloidoze.

Pacijenti koji su na hemodijalizi nakon zatajenja bubrega zbog nekog drugog razloga, ne mogu eliminirati neke vrste bjelančevina koje zdravi bubreg katabolizira (razgrađuje i čisti iz krvi). Pritom se amiloidni filamenti talože u sinovijalnim membranama zglobova i uzrokuju bolne artropatije (neodređene bolesti zglobova). Značajni prognostički čimbenici su godine smanjenog mokrenja, vrsta membrane preko koje se vrši hemodijaliza, kao i dob te opće stanje pacijenta. Prema nekim istraživanjima, 95% pacijenata koji su na hemodijalizi duže od 15 godina, imaju neki oblik ove amiloidoze.

Lokalizirana amiloidoza i budućnost liječenja

Za razliku od sistemskih amiloidoza, lokalizirana amiloidoza dominantno zahvaća jedan organski sustav. U tu grupu ubrajamo amiloidoze centralnog živčanog sustava i Alzheimerovu bolest kao najčešći oblik. Plak se taloži u moždanoj kori i krvnim žilama, uzrokujući progresivno propadanje kognitivnih funkcija.

Novija istraživanja pokazuju mogućnost razgradnje i otapanja plakova u centralnom živčanom sustavu primjenom eksperimentalne imunoterapije te otvaraju nadu.